Μαστιχοχώρια

Ομαδική ονομασία οικισμών της Χίου. Βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, στην περιοχή που καλλιεργείται ο μαστιχοφόρος σχίνος, από τον κορμό του οποίου συλλέγεται η μαστίχα, που αποτελούσε για πολλούς αιώνες κύριο και σχεδόν αποκλειστικό προϊόν της Χίου. Τα Μ. είναι 24: Άγιος Γεώργιος Συκούσης, Αρμόλια, Βασιλεώνοικο, Βερβεράτο, Βέσσα, Βουνό, Ελάτα, Έξω Διδύμα, Θολοποτάμι, Θυμιανά, Καλαμωτή, Καλλιμασιά, Καταρράκτης, Κοινή, Μέσα Διδύμα, Μεστά (το καλύτερα διατηρούμενο), Μυρμήγκι, Νένητα, Ολύμποι, Παγίδα, Πατρικά, Πυργί (το μεγαλύτερο), Σκλαβιά και Φλάτσια. Τα περισσότερα από τα Μ. είναι μεσαιωνικά, καθώς έχουν συνοικιστεί κατά τη διάρκεια του 14ου-15ου αι. Εκείνη την περίοδο οι Γενοβέζοι, στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν τους μαστιχοκαλλιεργητές από τους πειρατές, συγκέντρωναν τους κατοίκους των μικρών οικισμών γύρω από έναν κεντρικό πύργο και τους εγκαθιστούσαν στη γύρω περιοχή. Τα Μ. είναι ακέραιοι οχυρωμένοι οικισμοί, φαινόμενο μοναδικό στην Ελλάδα, και χαρακτηρίζονται από πέτρινα σπίτια, στεγασμένα με κλειστούς θόλους, διώροφα ή τριώροφα, σχεδόν ομοιόμορφα, τα οποία εφάπτονται το ένα με το άλλο. Διατρέχονται από δρόμους στενούς, καμπύλους και λιθόστρωτους, ενώ στο κέντρο των οικισμών δεσπόζει ένας αμυντικός περιτειχισμένος πύργος και οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών της περιμέτρου είναι ενωμένοι, ώστε να αποτελούν το τείχος του οικισμού. Το Πυργί, τα Μεστά, οι Ολύμποι, η Καλαμωτή κ.ά. είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Επίσης στο Πυργί κυρίως αλλά και αλλού πολλές όψεις σπιτιών και εκκλησιών είναι διακοσμημένες με τη μέθοδο του ξυστού, η οποία απαντά εξαιρετικά σπάνια στον ελλαδικό χώρο.